توییتر آقای فاضلی

در یک سایت آگهی خودرو از فیلتر قیمت زیر ۶۰۰ میلیون تومان استفاده و خودروهای متعارف را ملاحظه کنید. شاخصی از فقیرتر شدن جامعه است؛ و اینکه ظاهرا بیمه‌ها به عوض ایفای نقش تنظیمگری و اصلاح رفتار رانندگی برای کاهش تصادفات و خسارات، راه آسان‌تر کاستن از تعهدات را در پیش گرفته‌اند.

گاه سخنان تند و شدید و غلیظ، نشان‌دهنده آن است که گوینده مستأصل، راهکاری به درد بخورتر از این تندی سخن ندارد و ادای تأثیرگذاری درمی‌آورد. اما بدان معنی نیست که همین سخن، فاقد عواقب و نتایج ناخرسندکننده و مخرب است. آنچه سطل ماست نمادش می‌شود، نمود این تندی مستأصل مخرب است.

دوست جامعه‌شناسی چند سال قبل می‌گفت از ما جامعه‌شناسان می‌خواهند که بگوییم برای ممانعت از این یا آن مسأله اجتماعی چه باید کرد؛ اما در برخی موارد فقط می‌شود گفت: کاری نمی‌توانید انجام دهید، اگر مسأله واقعا مسأله است - که گاه نیست - با آن کنار بیایید و فکر زندگی بهتر با آن باشید.

«وقتی شناخت مردم از محصولی بیشتر از استفاده عملی‌شان از آن باشد، کسانی که از محصول استفاده نمی‌کنند، با زبان بی‌زبانی به دیگران می‌گویند، یک جای کار می‌لنگد.» (دیمون سنتولا، تغییر، ص. ۸۵) ایده‌ها، محصولات و آدم‌های بسیاری به این عارضه دچار می‌شوند.

«دموکراسی ... آن کسانی را ترجیح می‌دهد که با کندترین نیروی فکری گام برمی‌دارند. در نتیجه معمولا به پیروزی میانمایگی منجر می‌شود. اما گزینه دیگر در برابر دموکراسی، یعنی استبداد، کمابیش لاجرم به معنای صدرنشینی حماقت است.» (چرا از تاریخ درس نمی‌گیریم؟ ص. ۶۳)

نرم‌افزار تولید رمز پویا، رمزهایی می‌داد که همراه بانک غاط می‌دانست. مجبور شدم به خودپرداز برای رفع خطای زیاد شدن رمزهای غلط مراجعه کنم. آخر فهمیدم ناشی از تفاوت ساعت سیستم مولد رمز و ساعت رسمی کشور است. وقتی عدم تغییر ساعت رسمی کشور را تصویب می‌کردید به این ابعادش فکر کردید؟

«حکومت شری ضروری است و به همین سبب نیازمند مراقبت و رصد دائمی مداوم است. ... وظیفه شهروند خوبی که از مسئولیت دولتی فارغ است این است که مراقب حکومت باشد مبادا حکومت به اهداف اساسی‌ای که وجودش برای خدمت به آن‌هاست آسیب زند.» (چرا از تاریخ درس نمی‌گیریم؟ ص. ۶۲)

«وفاداری کیفیت اصلی است، به شرط آنکه کور نباشد .. اما این کلمه مورد سواستفاده قرار می‌گیرد، چرا که وفاداری .. تبانی بر سر بی‌کفایتی متقابل تعریف می‌شود. هر دو طرف به کوتاهی‌ها و بی‌کفایتی یکدیگر رضایت می‌دهند و به این معنا به هم وفادار می‌مانند.»(چرا از تاریخ درس نمی‌گیریم؟ص. ۵۵)

فیلم #برادران_لیلا درباره خانواده نیست، خانواده، بازیگر/بازیچه است؛ درباره اقتصاد هم نیست، اقتصاد بازیگر/بازیچه است؛ درباره نسل‌ها هم نیست، نسل‌ها هم بازیگر/بازیچه هستند. ظاهراً تلخ‌تر از واقعیت، اما واقعیت تلخ‌تر و این مقدارش در قاب دوربین جا شده؛ تناقض اینکه امیدواری هم می‌دهد.

گروهی با همه قوا، با چنگ و دندان نشان دادن، انکار می‌کنند و از این واقعیت می‌گریزند، که جامعه ایران سودای مدرن شدن دارد و آنرا به شیوه خودش، می‌سازد؛ می‌سازد و درونی می‌کند. عقل حکم می‌کند، این را درک کرده و به عوض ممانعت و واقعیت‌گریزی، راه خودانتقادی را برای آن هموار کنند.

چرا فحش می‌دادند؟ عنوان مطلبی است که در تبیین فحش دادن برخی معترضان در اعتراضات اخیر نوشته‌ام.
https://t.me/fazeli_mohammad/2934
پاسخ خلاصه: از هنجار زبانی قدیمی، مثل برخی جوامع دیگر، برای مهار قدرت سیاسی بهره می‌گرفتند.

همه برای دولت تعیین تکلیف می‌کنند، این وظیفه‌اش را می‌گیرند و آن وظیفه را بارش می‌کنند؛ اما کسی نمی‌پرسد دولتی که از آن چنین انتظاراتی می‌رود، باید چه کیفیتی داشته باشد و چگونه به این کیفیت می‌رسد. بحث جدی و مؤثر، از لحظه طرح جدی پرسش شرایط ساختن دولت باکیفیت و ظرفیت آغاز می‌شود.

سال نو مبارک
منتخبی از اپیزودهای #پادکست_دغدغه_ایران برای علاقمندان به مباحث مسائل ایران و توسعه، در متن زیر پیشنهاد شده است.
https://t.me/dirancast_official/271

مذاکرات تعیین دستمزد کارگران و کارفرمایان و دولت، صرف‌نظر از نتیجه، نشان می‌دهد اگر گروه‌های مردم سازمان‌دهی داشته باشند، می‌توانند با یکدیگر و با حکومت مذاکره کنند. اما اگر سازمان‌دهی نباشد، مذاکره و توافق، ناممکن یا بی‌اثر می‌شود. ثبات و بهبود زندگی اجتماعی سازمان‌دهی می‌خواهد.

خلاصه سال ۱۴۰۱: مردم به دست و زبان، اندیشه و عمل، کوشیدند تا به قدرت بیشتری برای نیل به توازن مؤثرتری در برابر حکومت دست یابند و قدرتش را مقید کنند. این تلاش از انقلاب مشروطه تا امروز تداوم داشته و بازی تکراری تاریخ است. کوششی که در هر جامعه‌ای که آرزوی سعادت دارد، پایان ندارد.

امسال بیش از هر سالی در عمرم با بزرگوارانی که فقط نام‌شان را شنیده، آثارشان را تجربه کرده یا کسانی که اصلا نمی‌شناختم، از نزدیک آشنا شدم، گفت‌وگو و همکاری کردم. برترین تجربه‌های امسال این آشنایی‌ها، گفت‌وگوها و همکاری‌ها بود. خودشان می‌دانند. ممنون که این فرصت‌ها را مهیا کردید.

اپیزود ۸۱ #پادکست_دغدغه_ایران، آخرین اپیزودی بود که در سال ۱۴۰۱ منتشر کردیم. روایتی از تاریخ تحولات آزادی از عربستان پیش از اسلام تا سوئیس، هند و آفریقای جنوبی امروز.
https://t.me/dirancast_official/268
تشکر از همه کسانی که امسال به این پادکست گوش سپردند، آنرا معرفی یا حمایت کردند.

ابر کلمات به‌کاررفته در توئیت‌های من.

آنگاه که سیاستی با مایه گذاشتن از مرجع مبهم و تعریف نشده، بدون سنجه و شاهد قابل اعتبارسنجی، توجیه یا مطالبه شود؛ معنایش این است که ایده و شاهد معتبر و مقبولی وجود ندارد تا با آن موجه و مستند گردد. مایه گذاشتن از دیگری مبهم، نشانه خود تهی است. سیاست عمومی عرصه شفافیت است نه ابهام.

اپیزود ۸۰ #پادکست_دغدغه_ایران به فرایند تحقق آزادی در یونان باستان، اروپای غربی و انگلستان می‌پردازد.

https://t.me/dirancast_official/265

تجربه ۱۴۰۱: هر سیاستی (پالیسی) که فرزند زمانه خود نباشد، می‌میرد یا مرده متولد می‌شود. اگر حکمرانان بکوشند این مرده را به عوض دفن کردن، زنده‌نمایی کنند؛ سیاست عمومی، مرده‌سرای آزاردهنده‌ای می‌شود که اسباب زحمت خلق و کسر اعتبار سیاست‌گذار است. سیاستی باید که فرزند زمانه خود باشد.

هر تحولی، ابزار لازم دارد؛ و ابزار خاص توسعه سیاسی و اقتصادی، به مثابه مهم‌ترین تحولات کلان جوامع مدرن، سازمان و سازمان‌دهی است. جامعه و حکومتی که زمینه‌ساز تأسیس و اثربخشی این ابزار نباشند، هر قدر هم که هزینه بدهند، توسعه نمی‌یابند. جامعه دارای سازمان‌های ضعیف، توهم توسعه دارد.

اپیزود ۷۹ پادکست دغدغه ایران، اولین قسمت از شرح کتاب راه باریک آزادی. آزادی آسان به دست نمی‌آید.
https://castbox.fm/app/castbox/player/id3687714/id574772283?v=8.22.11&autoplay=0

کتاب #ایران_کجاست؟ #ایرانی_کیست؟ از آن کتاب‌های حاصل عمر است (نوشته سیدمحمد بهشتی)، حاصلی از عمر اندیشه‌ورزی نویسنده؛ از کتاب‌های خوب امسال بود که باید بیشتر درباره آن سخن گفت، نوشت و اندیشید.

قدرت سیاسی با سال‌ها اعمال اقتدار از طریق آموزش و پرورش، نیروی انتظامی و ... نتوانسته حجاب دلخواهش را بر زنان تحمیل کند؛ اما از پاساژ، مجتمع گردشگری یا کسب‌وکار حتی کوچک انتظار دارد کاری را انجام دهد که خودش نتوانسته است. تناقضی به هزینه مردم و فعالان اقتصادی و مولد نارضایتی است.

تجربه شخصی: آدم‌های بزرگ، تفاوت را - حتی وقتی قدرتمند هستند - تحمل می‌کنند؛ بزرگ‌ترها، تفاوت را نه فقط تحمل می‌کنند، بلکه منشأ خلاقیت و نوآوری و رشد می‌دانند؛ و آدم‌ها هر قدر کوچک‌ترند، کمتر برای پذیرش تفاوت ظرفیت دارند و بیشتر، از آن می‌ترسند. حقیرترها، تفاوت را فرومی‌کوبند.

یکی از آن کتاب‌های خوب امسال و حاصل پژوهش‌ها و تأملات اندیشمندی ایرانی، کتاب #کنشگران_مرزی مقصود فراستخواه عزیز بود. اندیشه و قلمش پرتوان باشد.

کتاب برای نوروز
تاریخ بی‌خردی؛ قدرت بی‌قدرتان؛ تورم و اخلاق؛ پنیر و کرم‌ها. (عمومی)
راه‌های ابریشم، فرانکوپن؛ در اسارت جغرافیا، مارشال؛ نقشه جدید جهان، یرگین (تاریخ، جغرافیا، ژئوپلتیک و انرژی)
استراتژی توسعه ایران، لشکربلوکی؛ ایران کجاست، ایرانی کیست؟ م.بهشتی
هدیه هم می‌توان داد

ایران به #دولت_فروتن نیاز دارد.
دولتی که معنای نمی‌دانم و نمی‌توانم را در عرصه حکمرانی بداند - دانستن نه به معنای امری صرفا ذهنی - و برای دانستن و توانستن با مشارکت جامعه ایران و فرصت‌های بین‌المللی بکوشد. دولت فروتن بدون اعتماد به نفس یا ضعیف نیست، بلکه حدود توانش را می‌داند.

ایراد گرفتن از دو کشور همسایه با سابقه قرن‌ها مراودات و اشتراک دینی برای ناتوانی در حل بدون واسطه مشکلات خود، جای تأمل دارد؛ اما ایراد گرفتن به وساطت چین، صرفا از منظر کمونیست بودن این کشور، عجیب و به گمانم ناوارد است. سویه دیگری از سیاست خارجی ایدئولوژیک و بدون عملگرایی است.

از نشانه‌های میهن دوستی برخی منتقدان دولت ابراهیم رئیسی که می‌شناسم این است که برای آن‌ها مهم نیست گام درست برای منافع ملی ایران را چه کسی یا دولتی برمی‌دارد، از آن حمایت می‌کنند و منافع ملی ایران را قربانی منفعت‌طلبی جناحی نمی‌کنند. بسیاری دیگر باید دوزانو بنشینند و بیاموزند.

یکی از تصمیم‌های سخت در توییتر این است که آیا به کامنت نویس پرروی دروغگویی که برای دیده شدن یا عصبانی کردن کامنت می‌نویسد، یا کامنتش را فاکتور می‌کند، جواب بدهی یا ندهی. جواب بدهی، فکر می‌کند خیلی مهم شده. جواب ندهی، فکر می‌کند حرف مهمی زده که جواب نداشته است. راه دوم را می‌روم.

یکی از مهم‌ترین نکات مندرج در توافق ایران و عربستان با وساطت چین، استناد به معاهده امنیتی سال ۱۳۸۰ و اجرای مفاد آن است. نکته‌های بسیار در همین یکی نهفته است. سؤال: اگر بیست سال گذشته طرفین بر مبنای همان معاهده عمل کرده بودند، ایران، عربستان و خاورمیانه امروز چه وضعیتی داشتند؟

اعلام توافق برای از سرگیری روابط ایران و عربستان سعودی با وساطت چین، قریب به یقین، مهم‌ترین خبر سیاست خارجی ۱۴۰۱ است. یاد جمله پیتر فرانکوپن می‌افتم:«هر چقدر پیام چین انسجام دارد، پیام‌هایی که از واشینگتون بیرون می‌آید بی‌حساب و کتاب و ضد و نقیض است.» (راه‌های ابریشم نو، ص. ۱۲۸)

معضل ایران امروز: مسائل اساسی - از تحریم تا آب، تورم، مسائل اجتماعی، آلودگی هوا و ... - فاقد راه‌حل‌های ساده و خطی هستند. همگی بدخیم، درگیر اقتصاد سیاسی پیچیده ذینفعان متعدد، درگیر مناسبات جهانی و در شرایط ضعف اعتماد نهادی، برخی امنیتی شده‌اند. هر راه‌حلی مستلزم درک این نکته است.

ایران برای توسعه به نهادهای مدنی قوی نیاز دارد. اتاق بازرگانی - با همه نقصان‌های آن - نهادی مدنی و بازمانده تاریخی مهمی است. اگر فعال اقتصادی بودم و حق رأی و مشارکت داشتم، فعالانه برای شکل‌گیری اتاق‌های بازرگانی متخصص، مستقل از دولت، بر مدار منافع ملی و سالم فعالیت می‌کردم.

سیاست‌مداران حاضر نیستند ختنه پسرشان را حتی به پزشک معمولی بسپارند و دنبال بهترین می‌گردند اما عموما حاضرند سرنوشت یک قشر، کسب‌وکار، وزارتخانه یا ملت را به ناواردترین رفقا یا به همپالکی ناکاربلدشان بسپارند. منطق هر دو نیز نفع شخصی است. لذا باید با قدرت مردم محدود و مقید شوند.

یک نم باران و یک رنگین کمان زیبایی. تهران، ۱۶ اسفند ۱۴۰۱

کل محتوای پشتیبان برخی تصمیم‌های سیاستی مهم، یک یا دو جلسه، اظهارنظری شفاهی، بدون دو صفحه مطالعه پشتیبان قابل انتشار عمومی است. حداقل فایده مطالبه انتشار اسناد پشتیبان همه تصمیمات، فروریختن هیمنه مدیران تصمیمات دوجلسه‌ای؛ و تقویت موضع عقلانیت و عقلاست. خیلی خونسرد، مطالبه کنید.

هر قدر جلوتر رفتم، وجوهی از شیوه سیاست‌ورزی #محمد_مصدق بیشتر برایم قابل نقد، و به همان اندازه ایران دوستی، منش شخصی، اخلاق انسانی و نگرانی او برای ایران، قابل ستایش شد. ۱۴ اسفند سالروز سکوت ابدی اوست.

دنیا، بزرگ، پیچیده و پر از امکان‌های ناشناخته گوناگون است. اگر کسانی می‌خواهند شما را متقاعد کنند که در زندگی شخصی یا عمومی، علیرغم همه نقصان‌های مشهودتان، همین راهی که می‌روید درست و بهترین است و جز این راهی نیست، در بهترین حالت، نادان، و در سناریوهای بدتر، کاسب یا دشمن هستند.

وقتی می‌توانی در فرضیه‌سازی، گشاده‌دست باشی و هر ایده‌ حتی نامعقولی را طرح کنی که – به غلط یا درست - تا اندازه زیادی مطمئن باشی حقیقت، هیچ‌وقت کشف یا علنی نمی‌شود؛ و مجبور نیستی بابت فرضیه‌ات خجالت بکشی؛ یا در جامعه‌ای چنان بی‌اعتماد زیست کنی که هیچ فرضیه‌ای دور از ذهن نباشد.

امروز از کسی شنیدم: «سیاستمداران ایرانی بیشتر جواب دارند تا سؤال.» به گمانم صرف‌نظر از اینکه چه کسی گفته، عبارت عمیقی است. اولویت یافتن سؤال بر جواب برای هر بهبودی ضرورت دارد. بدتر اینکه گاه سیاستمدار ایرانی می‌گوید جوری سؤال بپرسید که جوابش ایده و گفته من باشد.

اپیزود ۷۹ #پادکست_دغدغه_ایران منتشر شد.
https://castbox.fm/app/castbox/player/id3687714/id574772283?v=8.22.11&autoplay=0

هیچ گربه‌ای را می‌شناسید که به اندازه پیروز نمادین شده باشد؟ هیچ گربه‌ای این همه ایرانی را به یاد اهمیت و ارزش محیط‌زیست انداخته بود؟ پیروز با زندگی و مرگش، چه نقاشی نمادینی از نگرانی برای ایران - گربه روی نقشه جهان - و محیط‌زیست آن خلق کرد. پسر بدرود، ده ماه عمرت چه پرارزش بود.

مالیات‌ستانی بیشتر؟ به عنوان موافق مالیات عادلانه و کارآمد می‌پرسم: در ازای مالیات‌ستانی، چه امتیازهایی به جامعه می‌دهید؟ چگونه پاسخ‌گوتر می‌شوید؟ از کجا مطمئن شویم مالیات‌ها را هدر نمی‌دهید؟ مالیات‌ستانی چگونه به افزایش نظارت مردم بر شما منجر می‌شود؟ فقط می‌گیرید؟ @khandoozi_se

پیروز مُرد اما خوشحالم که جامعه به محیط‌زیست – با نماد پیروز - حساس‌تر شده است. این حساسیت را برای مرگ آب‌خوان، فرسایش خاک، نابودی جنگل و بلوط زاگرس، ویلاسازی در جنگل، فرسایش مرتع، پروژه‌های مخرب و اقتصاد ضدمحیط‌زیست هم بروز دهیم. پیروز مُرد، زنده باد آگاهی و حساسیت محیط‌زیستی.

باید همه طراحان و عاملان مسمومیت دختران در مدارس قم، به مردم معرفی شوند، دادگاه علنی برای محاکمه آن‌ها برگزار گردد، و جزئیات چنین رخدادی به مردم اطلاع‌رسانی شود. قرن بیست‌ویکم جای این تحجرها و خشونت‌ها و اقدامات ضدانسانی نیست. کاش حقوق‌دانان هم درباره شأن حقوقی این اقدام بگویند.

سؤال دانشجویی: به شرط صحت خبر، معافیت مالیاتی خانه‌های دارای قیمت بالای ۲۰ میلیارد تومان، چه معنای اقتصادی دارد؟ از نظر سیاست مالیاتی و سیاست شهری چه معنی می‌دهد؟ اهل اقتصاد، مالیات و شهر کسی پاسخی دارد؟

کیفیت حکمرانی را باید بر اساس ظرفیت پیش‌بینی، تمهید منابع و صورت‌بندی راهکارهای مؤثر به منظور مدیریت کارآمد فرایندهای کُندرو نظیر تغییر اقلیم، تغییرات ژئوپلتیک تاریخ‌ساز، زلزله‌های عظیم، برآمدن قدرت‌های نوظهور، تحولات اقتصادی-فناورانه بنیادین و تحول ارزش‌های اجتماعی ارزیابی کرد.

تحریم فرایندی کُندرو است که به تدریج کشور را از درون می‌پوساند. صدای رئیس‌جمهوری که می‌گفت «اصلاً تحریم چی هست؟» هنوز در گوشم زنگ می‌زند. و البته صدای بازی مسخره ۲۰ درصد تقصیر تحریم و ۸۰ درصد سوءمدیریت است. آن دهل‌های فقرآفرین که در نیمه دهه ۱۳۸۰ نواخته شد حالا صدایش درآمده است.

واقعا؟
۱۶ هزار میلیارد تومان، پول لازم برای ایجاد ۱۶ میلیون شغل در اقتصاد وزیر کار پیشین است. کاش همین قدر شغل با فروش فیلترشکن ایجاد کرده باشند.

قبلاً نوشته‌ام که دولت - هر دولتی - عمدتا کاری را انجام می‌دهد که بلد است و به‌طور تاریخی یاد گرفته است؛ نه آن کاری را که بنا به ماهیت و ضرورت هر مسأله باید انجام دهد. تفاوت انجام کاری که دولت بلد است و کاری که باید انجام دهد، بخش عمده ظرفیت حکومت و رفاه یک ملت را تبیین می‌کند.

ما مردم ایران را هم توریست فرض کنید، فقط اقامت ما متوسط هفتاد و اندی سال است. اگر توریست‌های خارجی برای چند روز اقامت به سیم کارت ویژه نیاز دارند تا از فضای مجازی استفاده کنند، ما توریست‌های بلندمدت هم نیاز داریم.
اول فکر می‌کنید بعد می‌گویید؟ یا می‌گویید بعد فکر می‌کنید؟ یا ...

در بنیان و ریشه نظری و عملی سیاست امروز ایران، جدالی سخت میان سازه‌گرایی یا برساخت‌گرایی (Constructivism) و واقع‌گرایی (Realism) در جریان است. شاید هیچ مواجهه تئوریکی به این اندازه در تاریخ ایران تعیین‌کننده نبوده است. وای اگر نظام سیاست‌گذاری، واقعیت را فقط برساخته لحاظ کند.